بررسی و تحلیل بسیج از دیدگاه مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای
يكشنبه, ۲۶ خرداد ۱۳۹۲، ۰۵:۲۸ ب.ظ
بررسی و تحلیل بسیج از دیدگاه مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای
«این پژوهش با توجه به دیدگاههای ولی امر مسلمین حضرت آیت الله خامنه‌ای شاخصهای بسیج ایده‌آل را به دست می‌دهد. ابعاد اساسی این دیدگاه شامل اهداف، وظایف اساسی، سازمان، نظام فکری بسیج است که یافته‌های حاصل ازنظرات مقام معظم رهبری بر این نکات تاکید دارد: اهداف فرهنگی،تربیتی بسیج مهمترین اهداف است؛دفاع از جمهوری اسلامی،مهمترین اهداف بسیج است مردمی کردن امنیت مهمترین شاخص اهداف امنیتی است؛ بصیرت مهمترین عامل در نظام دفاعی همه جانبه جمهوری اسلامی به شمار می‌رود؛ آگاهی مسلمانان مهمترین شاخص نظام دفاعی همه جانبه اسلام است؛ نقش محوری در دفاع مقدس مهمترین دستاورد بسیج به شمار می‌آید؛ روحیة یأس مهمترین آفت برای بسیج است؛ کسب آمادگی مهمترین اصل از اصول بسیج است.
مقدمه
با نظر به جایگاه و اهمیت نقش آفرینی بسیج در جامعه و پذیرش این امر که مهمترین قالب و شکلی که مردم پس از پیروزی انقلاب اسلامی به صورت داوطلبانه در آن حضور یافته‌اند و با عضویت در آن در مقاطع حساس از ارزشهای اسلامی و انقلاب دفاع و حمایت کرده‌اند، بسیج است، به این فرمایش مقام معظم رهبری در خصوص جایگاه بسیج باید توجه کرد: «بسیج یعنی متن مردم، آن مردمی که می‌توان امید دفاع از انقلاب را از آنها داشت.»
از سوی دیگر بسیج به دلیل فراگیر و مردمی بودن و نقش حساس در تعاملات اجتماعی، سیاسی، نظامی و امنیتی ایفا کردن در کانون توجه قرار دارد؛ لذا سازمانهای اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و نظامی نیز که در تعامل با بسیج قرار دارند، نیاز به شناخت کارکرد بسیج در ابعاد مختلف و به ویژه بعد مربوط به خود را دارند.
تلاش پژوهشگر در این پژوهش پاسخ به این سؤال است که بسیج از منظر مقام معظم رهبری در ابعاد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی،دفاعی، امنیتی دارای چه کارکردها و وظایفی است؟ به عبارت دیگر مجموعه کارکردهای بسیج را باید شناخت، زیرا حضور سازمان یافته مردم به عنوان “بسیج” در صحنه‌های مختلف در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کارکردهای متعددی را برای بسیج به همراه داشته است که باید شناخت منظمی از آنها به دست آورد.
به عنوان مثال از ابعاد مختلف بیان شده در بالا می‌توان به موضوع نظر کرد:
1ـ از بعد اجتماعی، حضور جوانان و نوجوانان در تشکلهای مختلف بسیج دانش‌آموزی و دانشجویی، برگزاری اردوهای مختلف توسط رده‌های مقاومت بسیج در سطح شهرستان، استان یا کشور و یا خارج از کشور به بلوغ اجتماعی افراد جامعه، آشنا کردن ایشان به آداب و رسوم اجتماعی دیگر فرهنگها و در نهایت به تربیت آداب اجتماعی، وحدت جامعه و مشارکت اجتماعی مردم کمک بسیار مهم و مؤثری کرده است.
2ـ از بعد سیاسی نیزبسیج با ایفای نقش در انتخابات و تشویق و ترغیب مردم، نیز بویژه جذب جوانان و نوجوانان بسیجی به مشارکت سیاسی از ابعاد داخلی و خارجی، به بیداری سیاسی مردم کمک فراوانی کرده است.
3ـ از بعد فرهنگی با برگزاری دوره‌های مختلف آموزشی، علمی و اعتقادی، برگزاری مسابقات فرهنگی، مراسم مذهبی و ملی در این عرصه نیز نقش‌آفرینی کرده است.
4ـ از بعد اقتصادی با ایجاد تعاونیهای مختلف و اجرای پروژه‌های مهم مانند واکسیناسیون فلج اطفال و تنظیم خانواده، همیاری سازمان یافته مردم را به نظام و دولت نشان داده است.
5ـ از بعد دفاعی و امنیتی، با انجام آموزش نظامی، امدادی و برگزاری مانورهای مختلف و ایجاد پستهای ایست بازرسی و جمع آوری اخبار و رویدادها زمینه مشارکت وسیع مردمی و نیز ایجاد آرامش و رفاه جامعه را فراهم آورده است.
پژوهشگر با تأکید بر این نکته که افراد جامعه و قشرهای مختلف و صنفها که “عده و عده” بسیج را فراهم می‌آورند و با شرکت خود و نیز کمکهای مادی و معنویشان بسیج را هویت عینی می‌بخشند، محتاج انگیزه و شور و اشتیاق لازم‌اند. این انگیزه نیز ناشی از شناخت نقش ایشان در بسیج وپایگاه اجتماعی کسب شدة ناشی از آن است. بنابراین لازمة حضور افراد و گروههای انسانی داوطلب عضویت در بسیج و همچنین تداوم حضور اعضا مستلزم شناخت همه جانبه از این پدیده اجتماعی است.
پژوهشگر در این بررسی، موضوع بسیج، کارکردهای مختلف آن و نیز اهداف اصول بسیج را از دیدگاه مقام معظم رهبری مورد توجه قرارداده است، از حوزه‌های مختلف جامعه‌شناسی سیاسی، جامعه شناسی انقلاب و نیروهای نظامی برای ترسیم تئوریک مجموعه کارکردهای بسیج استفاده می‌کند. همچنین نتایج این پژوهش می‌تواند کمک مؤثری به شناخت جامعه از بسیج بکند زیرا مسؤلان با درک واحد و مشابه از این موضوع، می‌توانند راه تحقق ارتش بیست میلیونی را هموار کنند؛ زیرا بسیج با داشتن کارکردهای متناسب با نیازهای جامعه، انقلاب و جوانان است که می‌تواند به نقش‌آفرینی و پویایی خود در حفظ و حراست از انقلاب اسلامی، دستاوردهای آن و گسترش آنها ادامه دهد و نقش منحصر بفردی همانند دوران نورانی دفاع مقدس داشته باشد.
پژوهشگر در این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده کرده است جامعه‌آماری محقق ـ با توجه به موضوع اصلی این تحقیق که بررسی و تحلیل بسیج از دیدگاه مقام معظم رهبری است ـ مجموعه سخنرانیها، پیامها و نامه‌های ایشان از زمان ولایت امری، پانزدهم خردادماه سال شصت و هشت تا بیستم مردادماه 1379 در کتابهای حدیث ولایت، زمزم ولایت، سپاه از دیدگاه مقام معظم رهبری، راهبردهای ولایت، نور ولایت، رسالت دانشجوی مسلمان در شرایط فعلی انقلاب ،بحران 20 ، دوازدهمین مجمع سراسری فرماندهان سپاه و روزنامه‌های جمهوری اسلامی ،کیهان و اطلاعات را در بر می‌گیرد.
پژوهشگر بر این نکته نیز تاکید می کند که به دو دلیل از نمونه‌گیری اجتناب کرده است:
1ـ در برخی از اسناد ممکن است مطالب مربوط به موضوع تحقیق بسیار اندک باشد، یا در برخی از کتابها به موضوع هیچ اشاره‌‌ای نشده باشد و در برخی از اسناد مورد نظر نیز مقوله‌های مورد پژوهش فراوان باشد، در نتیجه در صورت نمونه‌گیری توزیع موضوع تحقیق به تناسب در نمونه وجود نخواهد داشت.
2ـ مطالب کتابها و اسناد مورد نظر درباره موضوعات، مختلفی است لذا ممکن است اسنادی که در نمونه مورد بررسی باقی می‌ماند، حاوی ابعاد مختلف موضوع پژوهش نباشد.
پژوهشگر در این پژوهش دستیابی به هدفهای ذیل را در نظر داشته است:
1ـ اهمیت بسیج
2ـ اهداف بسیج
3ـ اصول حاکم بر بسیج
4 ـ بسیج همه جانبه
5 ـ فرهنگ و تفکر بسیج
6ـ‌کارکردهای بسیج
7ـ نقش سازمانها و مسئولان نظام در قبال بسیج
8ـ آفات بسیج
همچنین برای دستیابی به هدفهای بالا پژوهشگر، تحقیق خود را براساس این فرضیات قرار می‌دهد:
1ـ هدف فرهنگی و تربیتی از مهمترین هدفهای بسیج است؛
2ـ حفاظت از نظام جمهوری اسلام مهمترین هدفهای دفاعی بسیج است؛
3ـ مبارزه فکری و اعتقادی مهمترین شاخص هدف فرهنگی و تربیتی بسیج است؛
4ـ مردمی کردن امنیت برترین شاخص هدف امنیتی بسیج است؛
5ـ مردمی بودن از اصلی ترین اصول حاکم بر بسیج به شمار می‌آید.
6ـ بصیرت و آگاهی مسلمانان برترین شاخص تفکر بسیجی است؛
7ـ آگاهی مسلمانان برترین عنصر نظام دفاعی همه جانبه جهان اسلام است؛
8- کارکرد بسیج در دوران دفاع مقدس از مهمترین دستاوردهای بسیج است؛
9ـ کم رنگ شدن ارزشها از مهمترین آفات بسیج است؛
10ـ سپاه در مجموعه نظام جمهوری اسلامی بیشترین مسئولیت را در قبال بسیج داشته باشد.
محقق با توجه به مطالعه مقدماتی، ادبیات موجود و بررسی آثار مقام معظم رهبری شاخصهای بسیج آرمانی را با نظر به بینش حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به شرح ذیل ترسیم می کند:
1ـ هدف :
حراست از اصل انقلاب، هویت انقلاب و دستاوردهای انقلاب.
2ـ وظایف اساسی بسیج :
ب ـ پاسخ به نیازهای اساسی انقلاب؛
ج ـ رفع خطرها و تهدیدها علیه انقلاب اسلامی؛
د ـ پاسخ سازنده به حس هیجان طلبی جوانان؛
ه ـ جذب بالاترین نسبت جوانان و نوجوانان به بسیج؛
و ـ پیشگامی در میدان سازندگی و خدمات دهی به مردم؛
ز ـ مردمی کردن امنیت و دفاع؛
ح ـ فضا سازی فرهنگی در جامعه به منظور تقویت ارزشهای اسلامی و انقلابی؛
ط ـ توسعه و عمق بخشیدن به آگاهیهای سیاسی و اجتماعی جوانان؛
ی ـ توسعه تفکر بسیجی در جامعه.
3ـ ساختار و سازمان
بسیج از نظر ساختار و سازماندهی باید دارای ویژگیهای ذیل باشد:
الف ـ آموزشهای کافی را بدست‌آورد؛
ب ـ پاسخگوی حس هیجان طلبی جوانان باشد ؛
ت ـ هیجان طلبی جوانان را در راه سازنده و ایمانی کشور به کار گیرد؛
ث ـ آماده حضور در هر میدان و عرصة مورد در خواست نظام باشد؛
ج ـ برای تقویت سازماندهی آموزشهای لازم را کسب کند؛
چ ـ برای اداره نظام اسلامی، نیروی انسانی تربیت کند؛
ح ـ هر بسیجی باید نقطه حضور ، سلاح و فرمانده خود را در هر لحظه بشناسد؛
خ ـ مردم کشور دو زیست باشند، یک زیست اشتغال روزمرة ایاشن و زیست دیگر بسیجی بوده است؛
س ـ بسیج برای دفاع از انقلاب و دستاوردهای آن باید به نسبت توطئه های دشمن از سازماندهی مناسب در هر قشر برخوردار باشد؛
ش ـ در مسئولیتها و فرماندهی بسیج در سلسله مراتب مختلف، باید از افراد هوشمند، دانا و قدرتمند استفاده کرد؛
ز ـ شرط موفقیت بسیج داشتن انضباط و احترام کامل به قوانین و مقررات است؛
ر ـ برای ایجاد چتر امنیتی در جامعه و مردمی کردن امنیت باید با سازماندهی مناسب، شاخکهای اطلاعاتی مطمئن ایجاد کرد؛
4ـ نظام فکری و اعتقادی بسیج
الف ـ اساس بسیج در نظام جمهوری اسلامی بر آگاهی است،
ب ـ باید برای توسعه آگاهی و بصیرت در بسیج، برنامه ریزی کرد؛
ت ـ ارتباط با روحانیت اصیل، شرط لازم است؛
س ـ باید در بسیج، مساله شناسی کرد و به ابهامات و تردیدها پاسخ گفت؛
ش ـ فعالیت فرهنگی صحیح را باید بعد از ایجاد فضای تحرک و هیجان انجام داد؛
ج ـ در کار فرهنگی و تربیتی باید از افراد هوشیار، دانا، با آمادگی کامل ، آشنا به نوع ارتباط گیری استفاده کرد؛
چ ـ باید الگوسازی کرد و بسیجی بودن در جامعه یک افتخار باشد. همچنان که امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری به بسیجی بودن خود مفتخر بودند؛
ح ـ بسیج و بسیجی باید دائماً دارای تحلیل درستی از مسایل اساسی انقلاب و کشور باشد تا بتواند از آن حفاظت کند؛
خ ـتفکر بسیجی همان اسلام ناب محمدی(ص)است که امام(ره)منادی آن بود؛
د ـ بسیجی باید بداند علی (ع) نمونه کامل یک بسیجی است؛
ر ـ بسیجی باید احساس خدمتگزاری نسبت به اسلام و مردم داشته باشد؛
ز ـ عشق به ولایت مطلقه فقیه به عنوان جانشین امام زمان (عج) و فرمانبرداری عاشقانه از منویات رهبری باید در بسیجی وجود داشته باشد.
پژوهشگر پس از جمع‌آوری اطلاعات و مطالعه و بررسی آنها یافته‌های پژوهش را درقالب نتایج ذیل ارائه می دهد.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد، که هدفهای فرهنگی و تربیتی بسیج مهمترین هدفهای بسیج به شمار می‌آید، به طوری که 5/55 درصد کل مضامین مطرح شده توسطه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره بسیج را در بر می‌گیرد.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد، که دفاع از جمهوری اسلامی مهمترین هدفهای دفاعی بسیج به شمار می‌آید، به طوری که حدود 35 درصد کل مضامین مطرح شده توسط ایشان درباره بسیج را در بر می‌گیرد.
نتایج نشان می‌دهد از اهدف تربیتی و فرهنگی بسیج،“روحیه دفاع و استقامت” با بیش از 20 درصد، بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد، شاخص «کسب آمادگی» با احتساب 26 درصد فراوانیها، مهمترین اصل از اصول بسیج از دیدگاه معظم له می باشد.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد «مردمی کردن امنیت» با کسب 41 درصد از فراوانیها، مهمترین شاخص هدفهای امنیتی بسیج است.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد شاخص «بصیرت و آگاهی» با کسب 6/40 درصد فراوانیها، مهمترین عامل در نظام دفاعی همه جانبه جمهوری اسلامی به شمار می‌رود.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد «آگاهی مسلمین» با کسب 5/27 درصد از فراوانیها، مهمترین شاخص نظام دفاعی همه جانبه اسلام است.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد، «بصیرت و آگاهی» با کسب 2/13 درصد فراوانیها، مهمترین شاخص تفکر بسیجی در دیدگاه ایشان است.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که شاخص «نقش محوری در دفاع مقدس» با کسب 9/37 درصد فراوانیها، مهمترین دستاورد بسیج است.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد روحیه یاس و ناامیدی با کسب 8/ 18 درصد فراوانیها مهمترین آفت برای بسیج و بسیجیان قلمداد می‌شود.
در نهایت پژوهشگر پیشنهاد می‌کند در بررسی و تحلیل بسیج مردمی از دیدگاه مقام معظم رهبری بهتر است که کلیه آثار ایشان مورد بررسی قرار گیرد .
همچنین بعد از شناخت ابعاد مختلف از دیدگاه مقام معظم رهبری و تهیه یک نمونه آرمانی از آن، بهتر است عملکرد بسیج را با استفاده از آمار و اطلاعات با نمونه آرمانی آن مقایسه کرد تا نقاط افتراق و انحراف آنها با ذکر دلایل مشخص شود.
در مرحله بعد پژوهشگر تاکید می‌کند نقش هر یک از گروههای اجتماعی در بسیج حائز اهمیت است، لذا بررسی هر یک از گروههای اجتماعی و تعامل آنها با بسیج قابل مطالعه است.
در ضمن پژوهشگر معتقد است، با توجه به شرایط زمانی و مکانی انقلاب اسلامی، بررسی کمی و کیفی عرصه‌های حضور بسیج در رابطه با هر یک از اقشار ضروری به نظر می‌رسد.
با توجه به دیدگاه مقام معظم رهبری، بررسی راههای افزایش سیصد تا پانصد درصدی قدرت جذب و اداره بسیج از جمله پژوهشهای لازم برای بسیج است.
مقدمه
با نظر به جایگاه و اهمیت نقش آفرینی بسیج در جامعه و پذیرش این امر که مهمترین قالب و شکلی که مردم پس از پیروزی انقلاب اسلامی به صورت داوطلبانه در آن حضور یافته‌اند و با عضویت در آن در مقاطع حساس از ارزشهای اسلامی و انقلاب دفاع و حمایت کرده‌اند، بسیج است، به این فرمایش مقام معظم رهبری در خصوص جایگاه بسیج باید توجه کرد: «بسیج یعنی متن مردم، آن مردمی که می‌توان امید دفاع از انقلاب را از آنها داشت.»
از سوی دیگر بسیج به دلیل فراگیر و مردمی بودن و نقش حساس در تعاملات اجتماعی، سیاسی، نظامی و امنیتی ایفا کردن در کانون توجه قرار دارد؛ لذا سازمانهای اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و نظامی نیز که در تعامل با بسیج قرار دارند، نیاز به شناخت کارکرد بسیج در ابعاد مختلف و به ویژه بعد مربوط به خود را دارند.
تلاش پژوهشگر در این پژوهش پاسخ به این سؤال است که بسیج از منظر مقام معظم رهبری در ابعاد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی،دفاعی، امنیتی دارای چه کارکردها و وظایفی است؟ به عبارت دیگر مجموعه کارکردهای بسیج را باید شناخت، زیرا حضور سازمان یافته مردم به عنوان “بسیج” در صحنه‌های مختلف در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کارکردهای متعددی را برای بسیج به همراه داشته است که باید شناخت منظمی از آنها به دست آورد.
به عنوان مثال از ابعاد مختلف بیان شده در بالا می‌توان به موضوع نظر کرد:
1ـ از بعد اجتماعی، حضور جوانان و نوجوانان در تشکلهای مختلف بسیج دانش‌آموزی و دانشجویی، برگزاری اردوهای مختلف توسط رده‌های مقاومت بسیج در سطح شهرستان، استان یا کشور و یا خارج از کشور به بلوغ اجتماعی افراد جامعه، آشنا کردن ایشان به آداب و رسوم اجتماعی دیگر فرهنگها و در نهایت به تربیت آداب اجتماعی، وحدت جامعه و مشارکت اجتماعی مردم کمک بسیار مهم و مؤثری کرده است.
2ـ از بعد سیاسی نیزبسیج با ایفای نقش در انتخابات و تشویق و ترغیب مردم، نیز بویژه جذب جوانان و نوجوانان بسیجی به مشارکت سیاسی از ابعاد داخلی و خارجی، به بیداری سیاسی مردم کمک فراوانی کرده است.
3ـ از بعد فرهنگی با برگزاری دوره‌های مختلف آموزشی، علمی و اعتقادی، برگزاری مسابقات فرهنگی، مراسم مذهبی و ملی در این عرصه نیز نقش‌آفرینی کرده است.
4ـ از بعد اقتصادی با ایجاد تعاونیهای مختلف و اجرای پروژه‌های مهم مانند واکسیناسیون فلج اطفال و تنظیم خانواده، همیاری سازمان یافته مردم را به نظام و دولت نشان داده است.
5ـ از بعد دفاعی و امنیتی، با انجام آموزش نظامی، امدادی و برگزاری مانورهای مختلف و ایجاد پستهای ایست بازرسی و جمع آوری اخبار و رویدادها زمینه مشارکت وسیع مردمی و نیز ایجاد آرامش و رفاه جامعه را فراهم آورده است.
پژوهشگر با تأکید بر این نکته که افراد جامعه و قشرهای مختلف و صنفها که “عده و عده” بسیج را فراهم می‌آورند و با شرکت خود و نیز کمکهای مادی و معنویشان بسیج را هویت عینی می‌بخشند، محتاج انگیزه و شور و اشتیاق لازم‌اند. این انگیزه نیز ناشی از شناخت نقش ایشان در بسیج وپایگاه اجتماعی کسب شدة ناشی از آن است. بنابراین لازمة حضور افراد و گروههای انسانی داوطلب عضویت در بسیج و همچنین تداوم حضور اعضا مستلزم شناخت همه جانبه از این پدیده اجتماعی است.
پژوهشگر در این بررسی، موضوع بسیج، کارکردهای مختلف آن و نیز اهداف اصول بسیج را از دیدگاه مقام معظم رهبری مورد توجه قرارداده است، از حوزه‌های مختلف جامعه‌شناسی سیاسی، جامعه شناسی انقلاب و نیروهای نظامی برای ترسیم تئوریک مجموعه کارکردهای بسیج استفاده می‌کند. همچنین نتایج این پژوهش می‌تواند کمک مؤثری به شناخت جامعه از بسیج بکند زیرا مسؤلان با درک واحد و مشابه از این موضوع، می‌توانند راه تحقق ارتش بیست میلیونی را هموار کنند؛ زیرا بسیج با داشتن کارکردهای متناسب با نیازهای جامعه، انقلاب و جوانان است که می‌تواند به نقش‌آفرینی و پویایی خود در حفظ و حراست از انقلاب اسلامی، دستاوردهای آن و گسترش آنها ادامه دهد و نقش منحصر بفردی همانند دوران نورانی دفاع مقدس داشته باشد.
پژوهشگر در این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده کرده است جامعه‌آماری محقق ـ با توجه به موضوع اصلی این تحقیق که بررسی و تحلیل بسیج از دیدگاه مقام معظم رهبری است ـ مجموعه سخنرانیها، پیامها و نامه‌های ایشان از زمان ولایت امری، پانزدهم خردادماه سال شصت و هشت تا بیستم مردادماه 1379 در کتابهای حدیث ولایت، زمزم ولایت، سپاه از دیدگاه مقام معظم رهبری، راهبردهای ولایت، نور ولایت، رسالت دانشجوی مسلمان در شرایط فعلی انقلاب ،بحران 20 ، دوازدهمین مجمع سراسری فرماندهان سپاه و روزنامه‌های جمهوری اسلامی ،کیهان و اطلاعات را در بر می‌گیرد.
پژوهشگر بر این نکته نیز تاکید می کند که به دو دلیل از نمونه‌گیری اجتناب کرده است:
1ـ در برخی از اسناد ممکن است مطالب مربوط به موضوع تحقیق بسیار اندک باشد، یا در برخی از کتابها به موضوع هیچ اشاره‌‌ای نشده باشد و در برخی از اسناد مورد نظر نیز مقوله‌های مورد پژوهش فراوان باشد، در نتیجه در صورت نمونه‌گیری توزیع موضوع تحقیق به تناسب در نمونه وجود نخواهد داشت.
2ـ مطالب کتابها و اسناد مورد نظر درباره موضوعات، مختلفی است لذا ممکن است اسنادی که در نمونه مورد بررسی باقی می‌ماند، حاوی ابعاد مختلف موضوع پژوهش نباشد.
پژوهشگر در این پژوهش دستیابی به هدفهای ذیل را در نظر داشته است:
1ـ اهمیت بسیج
2ـ اهداف بسیج
3ـ اصول حاکم بر بسیج
4 ـ بسیج همه جانبه
5 ـ فرهنگ و تفکر بسیج
6ـ‌کارکردهای بسیج
7ـ نقش سازمانها و مسئولان نظام در قبال بسیج
8ـ آفات بسیج
همچنین برای دستیابی به هدفهای بالا پژوهشگر، تحقیق خود را براساس این فرضیات قرار می‌دهد:
1ـ هدف فرهنگی و تربیتی از مهمترین هدفهای بسیج است؛
2ـ حفاظت از نظام جمهوری اسلام مهمترین هدفهای دفاعی بسیج است؛
3ـ مبارزه فکری و اعتقادی مهمترین شاخص هدف فرهنگی و تربیتی بسیج است؛
4ـ مردمی کردن امنیت برترین شاخص هدف امنیتی بسیج است؛
5ـ مردمی بودن از اصلی ترین اصول حاکم بر بسیج به شمار می‌آید.
6ـ بصیرت و آگاهی مسلمانان برترین شاخص تفکر بسیجی است؛
7ـ آگاهی مسلمانان برترین عنصر نظام دفاعی همه جانبه جهان اسلام است؛
8- کارکرد بسیج در دوران دفاع مقدس از مهمترین دستاوردهای بسیج است؛
9ـ کم رنگ شدن ارزشها از مهمترین آفات بسیج است؛
10ـ سپاه در مجموعه نظام جمهوری اسلامی بیشترین مسئولیت را در قبال بسیج داشته باشد.
محقق با توجه به مطالعه مقدماتی، ادبیات موجود و بررسی آثار مقام معظم رهبری شاخصهای بسیج آرمانی را با نظر به بینش حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به شرح ذیل ترسیم می کند:
1ـ هدف :
حراست از اصل انقلاب، هویت انقلاب و دستاوردهای انقلاب.
2ـ وظایف اساسی بسیج :
ب ـ پاسخ به نیازهای اساسی انقلاب؛
ج ـ رفع خطرها و تهدیدها علیه انقلاب اسلامی؛
د ـ پاسخ سازنده به حس هیجان طلبی جوانان؛
ه ـ جذب بالاترین نسبت جوانان و نوجوانان به بسیج؛
و ـ پیشگامی در میدان سازندگی و خدمات دهی به مردم؛
ز ـ مردمی کردن امنیت و دفاع؛
ح ـ فضا سازی فرهنگی در جامعه به منظور تقویت ارزشهای اسلامی و انقلابی؛
ط ـ توسعه و عمق بخشیدن به آگاهیهای سیاسی و اجتماعی جوانان؛
ی ـ توسعه تفکر بسیجی در جامعه.
3ـ ساختار و سازمان
بسیج از نظر ساختار و سازماندهی باید دارای ویژگیهای ذیل باشد:
الف ـ آموزشهای کافی را بدست‌آورد؛
ب ـ پاسخگوی حس هیجان طلبی جوانان باشد ؛
ت ـ هیجان طلبی جوانان را در راه سازنده و ایمانی کشور به کار گیرد؛
ث ـ آماده حضور در هر میدان و عرصة مورد در خواست نظام باشد؛
ج ـ برای تقویت سازماندهی آموزشهای لازم را کسب کند؛
چ ـ برای اداره نظام اسلامی، نیروی انسانی تربیت کند؛
ح ـ هر بسیجی باید نقطه حضور ، سلاح و فرمانده خود را در هر لحظه بشناسد؛
خ ـ مردم کشور دو زیست باشند، یک زیست اشتغال روزمرة ایاشن و زیست دیگر بسیجی بوده است؛
س ـ بسیج برای دفاع از انقلاب و دستاوردهای آن باید به نسبت توطئه های دشمن از سازماندهی مناسب در هر قشر برخوردار باشد؛
ش ـ در مسئولیتها و فرماندهی بسیج در سلسله مراتب مختلف، باید از افراد هوشمند، دانا و قدرتمند استفاده کرد؛
ز ـ شرط موفقیت بسیج داشتن انضباط و احترام کامل به قوانین و مقررات است؛
ر ـ برای ایجاد چتر امنیتی در جامعه و مردمی کردن امنیت باید با سازماندهی مناسب، شاخکهای اطلاعاتی مطمئن ایجاد کرد؛
4ـ نظام فکری و اعتقادی بسیج
الف ـ اساس بسیج در نظام جمهوری اسلامی بر آگاهی است،
ب ـ باید برای توسعه آگاهی و بصیرت در بسیج، برنامه ریزی کرد؛
ت ـ ارتباط با روحانیت اصیل، شرط لازم است؛
س ـ باید در بسیج، مساله شناسی کرد و به ابهامات و تردیدها پاسخ گفت؛
ش ـ فعالیت فرهنگی صحیح را باید بعد از ایجاد فضای تحرک و هیجان انجام داد؛
ج ـ در کار فرهنگی و تربیتی باید از افراد هوشیار، دانا، با آمادگی کامل ، آشنا به نوع ارتباط گیری استفاده کرد؛
چ ـ باید الگوسازی کرد و بسیجی بودن در جامعه یک افتخار باشد. همچنان که امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری به بسیجی بودن خود مفتخر بودند؛
ح ـ بسیج و بسیجی باید دائماً دارای تحلیل درستی از مسایل اساسی انقلاب و کشور باشد تا بتواند از آن حفاظت کند؛
خ ـتفکر بسیجی همان اسلام ناب محمدی(ص)است که امام(ره)منادی آن بود؛
د ـ بسیجی باید بداند علی (ع) نمونه کامل یک بسیجی است؛
ر ـ بسیجی باید احساس خدمتگزاری نسبت به اسلام و مردم داشته باشد؛
ز ـ عشق به ولایت مطلقه فقیه به عنوان جانشین امام زمان (عج) و فرمانبرداری عاشقانه از منویات رهبری باید در بسیجی وجود داشته باشد.
پژوهشگر پس از جمع‌آوری اطلاعات و مطالعه و بررسی آنها یافته‌های پژوهش را درقالب نتایج ذیل ارائه می دهد.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد، که هدفهای فرهنگی و تربیتی بسیج مهمترین هدفهای بسیج به شمار می‌آید، به طوری که 5/55 درصد کل مضامین مطرح شده توسطه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره بسیج را در بر می‌گیرد.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد، که دفاع از جمهوری اسلامی مهمترین هدفهای دفاعی بسیج به شمار می‌آید، به طوری که حدود 35 درصد کل مضامین مطرح شده توسط ایشان درباره بسیج را در بر می‌گیرد.
نتایج نشان می‌دهد از اهدف تربیتی و فرهنگی بسیج،“روحیه دفاع و استقامت” با بیش از 20 درصد، بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد، شاخص «کسب آمادگی» با احتساب 26 درصد فراوانیها، مهمترین اصل از اصول بسیج از دیدگاه معظم له می باشد.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد «مردمی کردن امنیت» با کسب 41 درصد از فراوانیها، مهمترین شاخص هدفهای امنیتی بسیج است.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد شاخص «بصیرت و آگاهی» با کسب 6/40 درصد فراوانیها، مهمترین عامل در نظام دفاعی همه جانبه جمهوری اسلامی به شمار می‌رود.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد «آگاهی مسلمین» با کسب 5/27 درصد از فراوانیها، مهمترین شاخص نظام دفاعی همه جانبه اسلام است.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد، «بصیرت و آگاهی» با کسب 2/13 درصد فراوانیها، مهمترین شاخص تفکر بسیجی در دیدگاه ایشان است.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که شاخص «نقش محوری در دفاع مقدس» با کسب 9/37 درصد فراوانیها، مهمترین دستاورد بسیج است.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد روحیه یاس و ناامیدی با کسب 8/ 18 درصد فراوانیها مهمترین آفت برای بسیج و بسیجیان قلمداد می‌شود.
در نهایت پژوهشگر پیشنهاد می‌کند در بررسی و تحلیل بسیج مردمی از دیدگاه مقام معظم رهبری بهتر است که کلیه آثار ایشان مورد بررسی قرار گیرد .
همچنین بعد از شناخت ابعاد مختلف از دیدگاه مقام معظم رهبری و تهیه یک نمونه آرمانی از آن، بهتر است عملکرد بسیج را با استفاده از آمار و اطلاعات با نمونه آرمانی آن مقایسه کرد تا نقاط افتراق و انحراف آنها با ذکر دلایل مشخص شود.
در مرحله بعد پژوهشگر تاکید می‌کند نقش هر یک از گروههای اجتماعی در بسیج حائز اهمیت است، لذا بررسی هر یک از گروههای اجتماعی و تعامل آنها با بسیج قابل مطالعه است.
در ضمن پژوهشگر معتقد است، با توجه به شرایط زمانی و مکانی انقلاب اسلامی، بررسی کمی و کیفی عرصه‌های حضور بسیج در رابطه با هر یک از اقشار ضروری به نظر می‌رسد.
با توجه به دیدگاه مقام معظم رهبری، بررسی راههای افزایش سیصد تا پانصد درصدی قدرت جذب و اداره بسیج از جمله پژوهشهای لازم برای بسیج است.
منابع:
